Terapia Poznawczo Behawioralna
Terapia poznawczo-behawioralna, zwana również kognitywno–behawioralną jest uznawana za jedną z najskuteczniejszych form terapii. Swój początek ma w latach 60 XX wieku, kiedy to amerykański psychiatra Aaron Beck opracował podstawowe założenia CBT (ang. cognitive–behavioral therapy).
Terapia poznawczo-behawioralna – najważniejsze założenia
Podstawą terapii poznawczo-behawioralnej jest założenie, że zmiana myślenia (błędnego, powodującego cierpienie) wpływa na zmianę nastroju oraz zachowania. Terapeuta pełni rolę przewodnika, który podsuwa sposoby rozwiązania problemu i stara się naprowadzić pacjenta na pozytywną ścieżkę samodzielnego myślenia. W procesie terapeutycznym problem pacjenta (klienta) rozkładany jest na czynniki pierwsze, analizie zostają poddane bodźce oraz typy reakcji pacjenta. Nurt poznawczo behawioralny opiera sie na założeniu, że myśli i emocje wpływają na wzorce zachowań człowieka, które nie zawsze są adaptacyjne w odniesieniu do wyzwalającej je sytuacji. Powielanie wyuczonych strategii postępowania jest wynikiem tego, czego nauczyliśmy się w wyniku dotychczasowych doświadczeń.
Terapia poznawczo-behawioralna wywodzi się z behawioryzmu, który jest poglądem psychologicznym postrzegającym środowisko jako czynnik kształtujący określone zachowania. Według założeń behawioryzmu zaburzenia psychiczne biorą się z wyuczonych reakcji na konkretne bodźce. Podświadome zjawiska są natomiast w procesie terapeutycznycm zazwyczaj pomijane.
Czym terapia poznawczo-behawioralna różni się od innych terapii?
Terapia poznawczo-behawioralna różni się od innych form terapii przede wszystkim czasem trwania. Terapia kognitywno–behawioralna jest metodą krótkoterminową, która obejmuje cykl kilku spotkań zazwyczaj raz w tygodniu przez okres kilku miesięcy do pół roku. Co więcej, skupia się na sposobach myślenia i wpływie wcześniej wypracowanych schematów na bieżące reakcje człowieka. W odróżnieniu od innych form terapii, ujęcie poznawczo-behawioralne skupia się na rozwiązywaniu problemów „tu i teraz”. Przy czym zakłada, że na obecne działanie mają wpływ czynniki utrwalone w przeszłości, jednak terapeuta stara się wpłynąć wyłacznie na bieżące postawy psychologiczne z pominięciem ich przyczyn.
Terapia poznawczo-behawioralna w praktyce
Terapia poznawczo-behawioralna powstała w celu leczenia depresji. Obecnie jednak z powodzeniem stosuje się ją również w leczeniu zaburzeń nastroju, np. choroby dwubiegunowej czy zaburzeń lękowych. CBT może w praktyce doprowadzić do wyleczenia wielu chorób i zaburzeń, w tym nerwicy, schizofrenii, stresu pourazowego (PTSD) czy bulimii. W trakcie terapii dochodzi do zmiany sposobu myślenia funkcjonowania, a pacjent pozbywa się nieadaptacyjnych, destruktywnych reakcji zastępując je adaptacyjnymi. W konsekwencji dochodzi do przerwania tzw. błędnego koła destruktywnych wzorców. Problemy i reakcje na nie przestają być powielane, a pacjent jest w stanie samodzielnie wypracować odpowiednie schematy zachowań, m.in. poprzez metody radzenia sobie z określonym problemem. Z uwagi na to, że terapia może przebiegać zarówno indywidualnie, jak i grupowo, stosowana jest również jako terapia par. Na początku sesji terapeuta oraz pacjent (pacjenci) ustalają temat sesji. To nie terapeuta, lecz osoby poddane terapii decydują o temacie sesji oraz tempie zmian.
Terapia Poznawczo Behawioralna – zastosowanie
Terapia poznawczo-behawioralna jest powszechnie stosowana również jako terapia traumy. W kontekście traumatycznych przeżyć istotne staje się poddanie analizie bodźców oraz zachowań, które zamykają się w błędnym kole przeżyć. Przezwyciężenie traumatycznych przeżyć jest możliwe, jeśli pacjent dokona zmiany myślenia i zwiększy samokontrolę nad swoimi zachowaniami.
Jedynym ograniczeniem, które wspominane jest w kontekście terapii poznawczo-behawioralnej jest nieśmiałość pacjenta oraz niechęć do opowiadania o swoich problemach. Opór może wynikać m.in. z poczucia wstydu. Wówczas rozwiązaniem, które może okazać się zasadne, jest hipnoterapia. Polega ona na wprowadzeniu pacjenta w fizjologiczny stan transu, co pozwala mu się otworzyć oraz uzyskać dostęp do wypartych emocji. Pacjent może bezpiecznie emocjonalnie odreagować oraz uporać się z nadmiarem destruktywnych myśli. W konsekwencji hipnoterapia pozwala na dotarcie do pierwotnej przyczyny problemu, która istotnie wpływa na wzorce bieżących zachowań oraz dalsze utwalanie nieadaptacyjnych schematów postępowania.
Terapia schematów – nowy kierunek rozwoju CBT
Nurt poznawczo behawioralny podlega ciągłej ewolucji. Nowym trendem w CBT jest terapia schematów, która staje się coraz popularniejsza w psychoterapii, przede wszystkim ze względu na obiecujące badania potwierdzające jej skuteczność. Każda osoba ma wypracowane pewne schematy, które odnoszą się nie tylko do reakcji na określone bodźce, ale również zachowania. Schematy kształtują się już od najmłodszych lat, m.in. poprzez strategie zachowań rodziców oraz cały proces wychowawczy. Terapia schematów ma na celu identyfikację i zmianę nieadaptacyjnych wzorców zachowań na adaptacyjne, które pozwolą uwolnić się od błędów w myśleniu powielanych latami. Jest to sprawdzony sposób, w przypadku osób zmagających się od wielu lat z tymi samymi problemami. Błędy powielane w relacjach społecznych wpływają na utrwalenie się schematów, dlatego tak ważne jest odejście od nich.
Działanie terapii poznawczo behawioralnej oraz jej pozytywne skutki na pacjentów zmagających się z problemami psychicznymi zostały potwierdzone badaniami empirycznymi. Jako największe zalety CBT podaje się przede wszystkim rozwój samodzielnego radzenia sobie z problemami, zwiększenie samokontroli we własnym życiu oraz motywacja do zmian. Terapia poznawczo-behawioralna może pomóc zwalczyć zaburzenia natury psychicznej oraz przerwać błędne koło w relacjach międzyludzkich.