Terapia Schematów

Terapia Schematów jest nowym trendem zaliczanym do tzw. 3 fali psychoterapii Poznawczo Behawioralnej (CBT). Nowe podejście w CBT zostało dedykowane do pracy terapeutycznej w zakresie zaburzeń osobowości i jak dotychczas wykazuje największą skuteczność właśnie w tym obszarze. Z biegiem doświadczeń Terapia Schematów wykazała swoją skuteczność rónież na innych płaszczyznach. Dzisiaj elementy ST (Schema Therapy) znalazły szeroki zakres zastosowania np w terapii par, terapii traumy, terapii uzaleznień, hipnoterapii oraz coachingu.

Terapia schematów

 

Terapia schematów (ST-Schema Therapy) stanowi wsparcie dla osób zmagających się z zaburzeniami osobowości czy traumatycznymi przeżyciami z przeszłości. Skuteczność terapii schematów została udowodniona za pomocą licznych prac naukowych i analiz badawczych. 

 

Terapia schematów – charakterystyka

Terapia schematów łączy de facto trzy podejścia: terapię poznawczo-behawioralną, psychodynamiczną oraz Gestalt. Pierwotnie została opracowana z myślą o osobach zmagających się z zaburzeniami osobowości takimi jak narcyzm (NPD) czy borderline (BPD), jednak ze względu na potwierdzoną skuteczność, zaczęto zalecać ją znacznie częściej.

Jej działanie ma wymiar długotrwały. Proces terapeutyczny opiera się głównie na współczuciu. Najważniejszym celem tego rodzaju terapii jest zaspokojenie potrzeb emocjonalnych pacjenta. Terapię stosuje się również w odniesieniu do nadużywania substancji psychoaktywnych w tym alkoholu.

Wedłg twórców terapii schematów już we wczesnym okresie wychowania kształtują się w umyśle człowieka podstawowe strategie postępowania nazwane w ST schematami. Strategie te są gotowymi sposobami na przetrwanie w trudnych i niesprzyjających warunkach, wielokrotne powielanie ich prowadzi do wykształcania się, wzmocnienia i utrwalenia automatycznych wzorców postępowania. W dorosłym życiu może to objawiać się destrukcyjnym podejściem do przyjaciół czy partnerów. Sztywne ramy ograniczają codzienne życie, a osoby nieświadome własnych strategii postępowania powielają je w codziennych sytuacjach. Problem w tym, że strategia adaptacyjna dla dziecka może się okazać nieadaptacyjna w życiu dorosłego np. strategia unikania wyzwań lub samopoświęcenia.

 

 Terapia schematów – założenia operacyjne

Psycholog J. Young wyróżnił pięć obszarów problemów, zakładając, że większość schematów ma swoje podłoże w nieszczęśliwym dzieciństwie poważnie rzutującym na obecną kondycję psychiczną:

  • Rozłączenie i odrzucenie. Przekonanie o odrzuceniu przez bliską osobę. Rosnąca obawa przed byciem skrzywdzonym. Osoba (obiekt) nie przynależy do żadnej grupy, ma problem z identyfikacją.
  • Negatywny wpływ na własną autonomię. Na podstawie nabytych doświadczeń obiekt uważa, że nie zasługuje na szczęście. Ponadto nie docenia swoich kompetencji, często występują problemy w związkach. Osoba, która powinna się poddać terapii, nie potrafi samodzielnie pokonywać przeszkód mentalnych.
  • Dysfunkcyjne wewnętrzne bariery. Brak samokontroli, trudności w poszanowaniu praw innych.
  • Zaniedbywanie własnych potrzeb i skupienie się na potrzebach innych. Zamiast poświęcać czas sobie, obiekt przykłada nadmierną wagę do postrzegania siebie przez innych.
  • Zahamowanie i nadmierna czujność. Objawia się poprzez tłumienie uczuć oraz dopasowywanie się do sztywnych ram zachowań, kosztem własnego szczęścia.

 

Terapia schematów w praktyce 

Aby terapia schematów była skuteczna, kluczowe jest przeanalizowanie problemu na przestrzeni lat. Terapeuta pyta zatem o dzieciństwo, relacje z rodzicami czy rówieśnikami. To najlepszy sposób na poznanie prawdy o dysfunkcyjnych schematach powielanych w kolejnych latach. Dotarcie do sedna problemu jest kluczowe w kontekście jego rozwiązania. Proces terapeutyczny obejmuje w kolejnych fazach próbę zmiany nieprawidłowych lub szkodliwych schematów, które rzutują na obiekt i jego relacje międzyludzkie. Podczas terapii terapeuta niejednokrotnie empatycznie interweniuje, motywując do zmiany percepcji i nawyków.

Terapia schematów opiera się na kolejnych krokach mających na celu przybliżenie pacjenta do rozwiązania konkretnego problemu:

  1. Zdiagnozowanie i zidentyfikowanie sedna problemu.
  2. Dokonanie zmiany na poziomie poznawczym.
  3. Dokonanie zmiany na poziomie emocjonalnym.
  4. Zmiany dotyczące reakcji.

 

Terapia schematów – jakich efektów można oczekiwać? 

Terapia poznawczo behawioralna dała de facto początek terapii schematów. Gdy okazała się skuteczna w leczeniu zaburzeń osobowości takich jak np. borderline czy osobowość narcystyczna, zaczęto ją stosować również w przypadku innych zaburzeń, w tym jako terapia traumy. Terapia schematu stosowana jako terapia par pozwoli na przepracowanie problemów związanych z relacjami międzyludzkimi. Co więcej, osoby z trudną przeszłością będą mogły nauczyć się wchodzić w zdrowe relacje i unikać powielania nieadaptacyjnych wzorców z przeszłości. Terapia traumy ma na celu zerwanie z destruktynymi schematami, które powstały w dzieciństwie lub są pokłosiem traumatycznych wydarzeń.

Podobnie jak terapia systemowa, charakteryzowana forma terapii dotyczy organizacji psychicznej polegającej na odbudowaniu systemu, który umożliwi odpowiednie reagowanie na bodźce ze środowiska. Dużą rolę odgrywają relacje międzyludzkie jako ściśle powiązane ze sobą współzależności budujące ogół zachowań.

W udoskonalaniu procesu terapii schematów może okazać się istotna hipnoterapia. Dzięki niej obiekt wycisza się, łatwiej mówi o swoich emocjach, a poczucie wstydu pozostawia za drzwiami gabinetu terapeuty. Hipnoterapia często pozwala na uzyskanie lepszych efektów przetwarzania emocjonalnego w trakcie sesji terapeutycznych, dlatego warto rozważyć jej stosowanie.

Terapia schematów stanowi stosunkowo nową formę terapii, jednak jej skuteczność została potwierdzona licznymi analizami naukowymi. Może być również wykorzystywana jako terapia par czy terapia systemowa. W tym podejściu możliwe jest przeprowadzanie sesji indywidualnych lub grupowych. Coraz częściej terapia schematów bywa rekomendowana dla rodziców z dziećmi. Analiza schematów często wybierana jest przez osoby, którym nie pomogły inne techniki.